AI tworzy sztukę, ale kto jest autorem?

Sztuka jest pojęciem bardzo szerokim i subiektywnym, co sprawia, że trudno jest ją jednoznacznie zdefiniować i określić zasady, którymi się kieruje. Różne kultury, epoki i indywidualne podejścia wprowadzają swoje własne interpretacje tego, co uważane jest za sztukę.

Zdaniem niektórych pojęcie sztuki jest niemożliwe do kompletnego określenia, bo jej granice są ciągle redefiniowane i w każdej chwili może pojawić się dzieło, które w arbitralnie przyjętej, domkniętej definicji się nie mieści^[a]. Sztuka spełnia rozmaite funkcje, m.in. estetyczne, społeczne, dydaktyczne, terapeutyczne, jednak nie stanowią one o jej istocie^[b]. Nie ma powszechnienie uznanych kryteriów oddzielających sztukę od rzemiosła, techniki, sportu, nauki i polityki; przykładowo za formy sztuki uznaje się lutnictwo, gimnastykę artystyczną, eseistykę, tworzenie reportaży i sztukę wojenną; każda z tych działalności łączy się z innymi, nieartystycznymi obszarami kultury.

Wikipedia: https://pl.wikipedia.org/wiki/Sztuka

Czym jest sztuka?

Niemniej jednak, istnieje kilka ogólnych wytycznych, które często są brane pod uwagę przy rozważaniach na temat sztuki:

1. Ekspresja i komunikacja: Sztuka często jest formą ekspresji, służącą do przekazywania pomysłów, emocji, przemyśleń czy doświadczeń. Artyści wykorzystują różne media, aby wyrazić swoje indywidualne spojrzenia na świat lub komunikować konkretne przesłanie do odbiorców.
2. Estetyka: Sztuka często wiąże się z poszukiwaniem piękna lub wyrażeniem estetycznych wartości. To, co jest uważane za piękne, może się różnić w zależności od kultury, epoki historycznej lub osobistych preferencji.
3. Innowacja i oryginalność: Sztuka często ceni innowacyjność i oryginalność, zachęcając twórców do eksperymentowania i przekraczania istniejących granic. Nowe podejścia, techniki lub perspektywy są często kluczowymi elementami dzieł uznawanych za artystyczne.
4. Emocjonalne oddziaływanie: Sztuka ma moc wywoływania emocji, prowokowania myśli lub inspirowania działań. Dzieło sztuki może wzruszać, szokować, uczyć, rozśmieszać lub skłaniać do refleksji.
5. Kontekst kulturowy i społeczny: Sztuka jest często ściśle powiązana z kontekstem kulturowym, historycznym i społecznym. Może odzwierciedlać lub krytykować normy społeczne, wartości kulturowe lub wydarzenia historyczne.
6. Technika i umiejętności: Choć nie zawsze, wiele form sztuki wymaga określonych umiejętności technicznych i mistrzostwa w wybranym medium.
7. Intencja twórcy: Często intencja artysty ma znaczenie przy określaniu, czy coś jest dziełem sztuki. Intencjonalne stworzenie czegoś z myślą o tym, by było to sztuka, jest ważnym aspektem.

Jak wiadomo, wytyczne dotyczące tego, co definiuje sztukę, nie pochodzą z jednego, uniwersalnie akceptowanego źródła, ponieważ sztuka jest pojęciem niezwykle szerokim i interpretowanym na różne sposoby w zależności od kontekstu kulturowego, historycznego i osobistego. Niemniej jednak, istnieją pewne teorie i podejścia w filozofii sztuki oraz estetyce, które są powszechnie uznawane i szanowane w dyskursie akademickim i kulturalnym.

1. Filozofia sztuki i estetyka: Dziedziny te badają naturę, pochodzenie i cel sztuki, włączając w to, jak postrzegamy i interpretujemy dzieła artystyczne. Klasyczne prace, takie jak „Estetyka” Hegla czy „Dzieje estetyki” Tatarkiewicza, zawierają rozważania na temat tego, co stanowi o sztuce.
2. Krytyka artystyczna i teoria sztuki: Dzieła takich teoretyków jak Arthur Danto („The Artworld”) czy George Dickie (teoria instytucjonalna sztuki) eksplorują, jak określane są ramy dla tego, co możemy uznać za sztukę.
3. Psychologia sztuki: Badania w tej dziedzinie, na przykład prace Rudolfa Arnheima, zajmują się procesem percepcji i interpretacji dzieł sztuki przez ludzi.
4. Socjologia sztuki: Bada, w jaki sposób różne grupy społeczne i kulturowe definiują i wartościują sztukę. Prace Pierre’a Bourdieu, takie jak „Dystynkcja”, oferują spojrzenie na to, jak kwestie klasy społecznej wpływają na postrzeganie sztuki.

Prompt jako źródło

W ujęciu Barbary Skargi podobnie jak Karla Jaspersa dominuje motyw źródła jako szczególnego zapoczątkowania, które w odróżnieniu od zwykłego początku nie jest przekraczane przez jakiś dalszy ciąg, ale występuje jako warunek początku, warunek, który nie zanika i pozostaje aktywny w tym, co dalej się wydarza.

dr hab. Marek Kazimierz Siwiec, prof. UKW

Źródło, w kontekście opisanym przez Skargę i Jaspersa, nie jest jedynie początkiem, lecz fundamentem, który nieustannie kształtuje to, co po nim następuje, nie tracąc przy tym swojego znaczenia. To, co wywodzi się ze źródła, jest nieodłącznie z nim związane, nawet jeśli rozwija się w nowe formy.

Podobnie, w przypadku generowania treści przez sztuczną inteligencję, prompt można porównać do źródła. Jest on punktem wyjścia dla algorytmu, który kieruje procesem generowania odpowiedzi lub tworzenia obrazów. Jednakże, podobnie jak źródło, prompt pozostaje obecny w każdym fragmencie wygenerowanej treści. Kształtuje on kontekst, ton oraz kierunek, w którym rozwija się generowana treść, pozostając nieodłącznym elementem finalnego produktu, nawet jeśli konkretny wynik może znacznie odbiegać od pierwotnego impulsu.

Czy sztuka AI zostanie uznana za sztukę?

Według George’a Dickiego, dzieło sztuki nie jest definiowane przez swoje własności wewnętrzne (jak piękno, forma, czy wyrażenie emocji), lecz przez swoją pozycję w pewnym kontekście społecznym lub instytucjonalnym. Dzieło sztuki to każdy artefakt, który został przedstawiony przez artystę i zaakceptowany przez świat sztuki jako kandydat do aprecjacji.

W kontekście tej teorii, dzieła sztucznej inteligencji mogą być uznawane za sztukę, jeśli są prezentowane w odpowiednim kontekście i akceptowane przez świat sztuki. Oznacza to, że jeśli społeczność artystyczna, krytycy, kuratorzy wystaw czy inne instytucje uznałyby dzieła generowane przez AI za godne uwagi i wartościowe, mogłyby one zostać zaklasyfikowane jako sztuka.

Ostatecznie, akceptacja dzieł AI jako sztuki zależy od dynamiki i ewolucji instytucji sztuki, które kształtują rozumienie i wartościowanie sztuki w danym czasie i kontekście kulturowym. To, czy i w jaki sposób dzieła sztucznej inteligencji zostaną przyjęte przez świat sztuki, będzie zatem zależało od wielu czynników, w tym od debat na temat natury sztuki, autorstwa i roli technologii w procesie twórczym.

AI jako narządzie

Na dzień dzisiejszy AI można postrzegać przede wszystkim jako zaawansowane narzędzie, które pomaga realizować wizje artystyczne oparte na intencjach ludzkich twórców. W tym kontekście, człowiek dostarczający prompt (czyli źródło inspiracji lub konkretną instrukcję) dla AI odgrywa kluczową rolę w procesie twórczym, definiując kierunek, w jakim ma iść generowane dzieło.

AI w tym modelu działa jako mediator lub wykonawca, który interpretuje i realizuje ludzkie polecenia w sposób, który może przekraczać pierwotne oczekiwania, dzięki swojej zdolności do przetwarzania ogromnych ilości danych i znajdowania kreatywnych wzorców. Mimo iż wyniki mogą być zaskakujące lub nieprzewidywalne, podstawowym motorem twórczym jest ludzka intencja.

Ważne jest, aby pamiętać, że dzieła sztuki wygenerowane przez AI są w dużej mierze produktem współpracy między człowiekiem a maszyną. Chociaż AI może prezentować pewien stopień „kreatywności” poprzez nieszablonowe łączenie wzorców czy generowanie nieoczekiwanych rozwiązań, to nadal działanie to jest zakorzenione w parametrach ustalonych przez ludzi.

Galeria sztuki